Δημιουργώντας χαρακτήρες

Εκπαιδευτικός με χρόνια εμπειρίας, Αθηναία που πήρε τη μεγάλη απόφαση (εγκατέλειψε την πρωτεύουσα!), πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας που χαίρεται να βλέπει το πρώτο της βιβλίο να συγκαταλέγεται στα best sellers των τελευταίων μηνών… Με αφορμή το πετυχημένο μυθιστόρημά της “Και γύρω τους η θάλασσα”*, η Αφροδίτη Βακάλη μας κάνει ποδαρικό και μοιράζεται σκέψεις, εικόνες και συναισθήματα… έτσι απλά!

Από την Αριστέα Σταυροπούλου

1. Για το πρώτο σας συγγραφικό «παιδί», επιλέξατε από τη μία έναν τίτλο και μία ιστορία που να περιλαμβάνει τη θάλασσα και από την άλλη ένα θέμα ιδιαίτερα ευαίσθητο, όπως είναι ο έρωτας ενός πατέρα για τη θετή του κόρη. Πόσο τυχαίο ή μη ήταν το πρώτο και πόσο τολμηρό το δεύτερο;

Η ιστορία αυτή υπήρξε προϊόν έμπνευσης και όχι επιλογής. Αναδύθηκε μέσα από το «πέλαγος» των εικόνων που για χρόνια κατέκλυζαν τα μάτια μου κι από τα συναισθήματα που γέννησε στην ψυχή μου τούτο το πανέμορφο νησί (Μύκονος) στο οποίο ζω μόνιμα εδώ και 16 χρόνια. Όπου και να κοιτάξω, αντικρίζω τη θάλασσα, νιώθω την αλμύρα στον αέρα π’ αναπνέω, βλέπω τα καράβια να πηγαίνουν και να έρχονται έξω από το παράθυρό μου κι εκείνο τ’ απέραντο μπλε με πληγώνει γλυκά, αφήνοντας το βλέμμα και τη σκέψη μου να περιπλανηθούν πάνω του και να χαθούν στα βάθη του ανοιχτού ορίζοντα. Το Αιγαίο ανασαίνει έξω από την πόρτα μου, αλλάζει διάθεση, αλλάζει χρώματα και με μαγεύει. Δεν μπόρεσα ν’ αντισταθώ. Το άφησα στάλα-στάλα να κυλήσει στην «πέννα» μου, να γίνει λέξεις. Να γίνει ο άξονας γύρω από τον οποίο εκτυλίχτηκε αυτή η ιστορία. Νιώθω λοιπόν σα να με ‘βρήκε’, σα να με διάλεξε εκείνη και όχι εγώ.

Όσον αφορά δε στον έρωτα του Καρατζά για την Αννεζώ, την κόρη της γυναίκας του, την οποία μεγάλωσε σαν δικό του παιδί, μπορεί να είναι ένα ευαίσθητο θέμα αλλά πιστεύω ότι σε ένα μυθιστόρημα μπορούμε να αναφερθούμε με κάθε ανθρώπινο συναίσθημα. Προσωπικά αποδέχομαι το γεγονός ότι όλοι μπορούμε να νιώσουμε τα πάντα και δεν θεωρώ κανένα συναίσθημα μεμπτό, καθώς δεν μπορούμε πάντοτε να ελέγξουμε μήτε και να δικαιολογήσουμε αυτά τα οποία νιώθουμε. Υψίστης σημασίας, όμως, είναι ο τρόπος με τον οποίον διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας. Για τις πράξεις μας ναι, γι’ αυτές μπορούμε να θεωρηθούμε υπόλογοι. Και ο Καρατζάς στην προκειμένη περίπτωση, δεν άφησε αυτό το πάθος να τον παρασύρει σε ακρότητες, αντιστάθηκε και προέβη στη λύση που έκρινε ορθότερη έτσι ώστε να προστατεύσει την κοπέλα μα και τον εαυτό του.

2. Τα σχόλια για το βιβλίο σας συγκλίνουν στο εξής: ζωντανοί & δυνατοί  χαρακτήρες, που νοιώθεις ότι μπορείς να αναγνωρίσεις γύρω σου ή μέσα σου. Πόσο «έτοιμος από την αρχή» ή εύπλαστος είναι κάθε χαρακτήρας κατά τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Κατ’ αρχάς να σας εξομολογηθώ ότι η δημιουργία χαρακτήρων είναι το αγαπημένο μου κομμάτι στη συγγραφή. Με ενθουσιάζει και με εξιτάρει πολύ περισσότερο κι από την ίδια την πλοκή της ιστορίας. Πιστεύω δε ότι είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ενός μυθιστορήματος. Πάνω τους άλλωστε βασίζεται η ιστορία κι αν αυτοί δεν είναι ζωντανοί κι αναγνωρίσιμοι, αν ο αναγνώστης δεν μπορέσει να ταυτιστεί με αυτούς ή με τις σκέψεις τους, τότε η ιστορία είναι σαθρή κατά τη γνώμη μου, και ανεπαρκής. Είναι δε τόσο μεγάλη και ανεξάντλητη η ποικιλία των στοιχείων που απαρτίζουν τους ανθρώπινους χαρακτήρες, που θεωρώ απίστευτα γοητευτικό να πλάθω τους ήρωές μου, ξεκινώντας από κάποια αρχικά χαρακτηριστικά και σιγά-σιγά να τους βλέπω να εξελίσσονται. Δεν ξέρω πως λειτουργούν οι άλλοι συγγραφείς, οι δικοί μου όμως χαρακτήρες διαμορφώνονται παράλληλα με την ιστορία, παίρνοντας ενεργά μέρος σ’ αυτήν, ώσπου κάποια στιγμή ξεφεύγουν από τον έλεγχό μου και πράττουν αυτόνομα, με αποτέλεσμα μάλιστα να αλλάζουν κάποιες φορές ακόμη και την ίδια τη ροή της ιστορίας, αυτής τουλάχιστον που είχα αρχικά εγώ στο μυαλό μου.

3. Τι χρειάζεται ώστε μία ιστορία περίπου 2 σελίδων, που αποτέλεσε την αρχή του μυθιστορήματός σας, να εξελιχθεί σε ένα ολοκληρωμένο βιβλίο, να εκδοθεί, να αγοράζεται και να διαβάζεται και μάλιστα με επιτυχία;
Χρειάζεται τόλμη, φαντασία κι αποφασιστικότητα. Επιμονή, υπομονή και σκληρή δουλειά. Χρειάζεται η συμβουλή και η ενθάρρυνση καλών φίλων και φυσικά, ένας εκδοτικός οίκος -όπως ήταν στην περίπτωσή μου οι εκδόσεις Ψυχογιός- που είναι διατεθειμένος, ακόμη και σε τέτοιες εποχές, να δώσει την ευκαιρία σε νέους δημιουργούς να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Μαζί δε κι ένα επιτελείο συντελεστών, που εργάζονται με απόλυτο επαγγελματισμό για να την προωθήσουν.

4. Πριν πολλά χρόνια, συνειδητά επιλέξατε να αφήσετε την Αθήνα για να ζήσετε σε ένα νησί. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε τότε σε αυτήν την απόφαση και τι είναι αυτό που σας κρατά ακόμα εκεί σήμερα;

Παρόλο που γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, ένιωσα κάποια στιγμή ότι οι ρυθμοί της με είχαν κουράσει, το άγχος που βίωνα καθημερινά με κατέβαλε κι αποφάσισα ν’ αφήσω πίσω τη μεγαλούπολη, αλλάζοντας ριζικά τη ζωή μου. Επέλεξα να διοριστώ στην δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με σκοπό να φύγω από την Αθηνά και να κάνω μια καινούργια αρχή, δίχως όμως να αποχωριστώ το αντικείμενο της δουλειάς μου, δηλαδή τη διδασκαλία την οποία και αγαπώ πολύ. Γνωρίζοντας ότι όλοι οι νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί υποχρεωτικά πηγαίνουν σε σχολεία της επαρχίας, διάλεξα συνειδητά τη νησιωτική χώρα, με πρώτη προτίμηση τις Κυκλάδες.

Η θάλασσα ήταν ανέκαθεν η μεγάλη μου αγάπη κι, ακολουθώντας την καρδιά μου, βρέθηκα κοντά της. Εκείνη ήταν η σταθερά δίπλα στην οποία αποφάσισα να κάνω μια καινούργια αρχή. Και η αλήθεια είναι πως δεν το έχω μετανιώσει ούτε στιγμή. Ο τόπος ετούτος με ξεκουράζει και μου επιτρέπει να ασχοληθώ με όλα όσα στο παρελθόν δεν είχα χρόνο. Και φυσικά, ήρεμη πια και γεμάτη από εικόνες και χρώματα, κάθισα να γράψω και να πραγματοποιήσω το πιο μεγάλο μου όνειρό. Οι ρυθμοί του νησιού, η ομορφιά του τοπίου, η ζεστασιά των κατοίκων και η οικειότητα που νιώθω με τους ανθρώπους και τα διάφορα μέρη, λειτούργησαν ευεργετικά στην ψυχολογία μου, με βοήθησαν να βάλω προτεραιότητες στη ζωή μου και μου επέτρεψαν να συνδυάσω τις δυο μεγάλες μου αγάπες, τη διδασκαλία και τη συγγραφή.

5. Η φιλοσοφία του «έτσι απλά» συνοψίζεται στο ότι χρειάζεται δημιουργική, φυσική και εναλλακτική ματιά στην καθημερινότητά μας, εντός κι εκτός σπιτιού. Πόσο «έτσι απλά» ζείτε εσείς;

Ζω σε ένα υπέροχο μέρος, όπου καθημερινά η φύση με εκπλήσσει με τις εναλλαγές της και με εντυπωσιάζει με την ποικιλία των χρωμάτων της κι όπου το ‘Απολλώνιο’ φως κάνει τα πάντα να λάμπουν και τη ζωή να φαίνεται αυτό ακριβώς που είναι, ένα θείο δώρο.  Η καθημερινότητά μου είναι γεμάτη παιδιά, η δουλειά μου δημιουργική, με γεμίζει και μ’ ανταμείβει. Παράλληλα δε, έχω και τη συγγραφή να δίνει διέξοδο στη φαντασία μου και να μου επιτρέπει να βυθίζομαι σ’ έναν κόσμο δικό μου, ξεφεύγοντας έτσι από τις εντάσεις και την κούραση που αναπόφευκτα αντιμετωπίζω, όπως όλοι μας. Είμαι εκεί που ήθελα να βρίσκομαι, κάνω αυτά που αγαπώ και νιώθω ευγνώμων και δυνατή, επιλέγοντας να κοιτάζω μπροστά με ελπίδα και να χαμογελώ ικανοποιημένη. Λατρεύω τη ζωή και πιστεύω ακράδαντα ότι αυτά που περιμένουμε αργά ή γρήγορα έρχονται, αρκεί να είμαστε έτοιμοι μέσα μας να τα υποδεχτούμε. Η ποιότητα κερδίζει κατά κράτος την ποσότητα στις επιλογές μου και δίχως να είμαι ολιγαρκής, επιδιώκω αυτά που πραγματικά με ευχαριστούν κι όχι αυτά που με έμαθαν να θέλω.

Και… μια ευχή για το 2014;

Εύχομαι να έχουμε υγεία και δύναμη να αντιμετωπίσουμε όλα όσα η καινούργια χρονιά θα φέρει στο δρόμο μας, έχοντας πάντα το βλέμμα στη θετική πλευρά των πραγμάτων. Ο χρόνος κυλά, οι καλές κι οι κακές στιγμές έρχονται και φεύγουν…. Ας χαρούμε τις πρώτες κι ας υπομείνουμε τις δεύτερες με τη σκέψη ότι σύντομα θα έρθουν άλλες, πολύ καλύτερες για να μας αποζημιώσουν!

Personal tip

Ας σταθούμε δίπλα στα παιδιά, ας τα ακούσουμε με προσοχή, ας τους δώσουμε χώρο και χρόνο να εκφραστούν και ας τα εμπιστευτούμε. Ας τους δώσουμε βιβλία στα χέρια, στόχους και όνειρα να κυνηγήσουν… Ας τους δώσουμε την ευκαιρία να ωριμάσουν και να μας εκπλήξουν. Ίσως αυτά επιτύχουν εκεί που εμείς αποτύχαμε. Έτσι απλά… τόσο απλά.

* Το μυθιστόρημα της Αφροδίτης Βακάλη «Και γύρω τους η θάλασσα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.