Λαμπιόνια, δώρα, διασκεδάσεις, πάρτι, τραπέζια με συγγενείς και φίλους, κάλαντα… Η χαρά ξεχειλίζει. Πρέπει να είναι όλοι χαρούμενοι τα Χριστούγεννα για να συμβούν όλα τα παραπάνω;

Και μόνο το «πρέπει» αναιρεί τη χαρά. Η χαρά, όπως και η λύπη βιώνονται. Είναι συναισθήματα. Δεν λέμε “πρέπει να χαρώ” ή “πρέπει να λυπηθώ”, λέμε “χαίρομαι” ή “λυπάμαι”. Πραγματικά, είναι πολλοί συμπολίτες μας που όχι μόνο δεν βιώνουν χαρά τα Χριστούγεννα, αλλά έχουν μεγάλο άγχος, μελαγχολία και συναισθήματα μοναξιάς.
 Ιδίως οι άνθρωποι που ζουν μοναχικά βιώνουν τις γιορτές  με πολύ στρες. Οι παραδοσιακές οικογενειακές  συγκεντρώσεις, τα γιορτινά τραπέζια και η έντονη  κοινωνικότητα δίνουν μεγάλη ώθηση στο αίσθημα της  μοναξιάς. Στις μεγάλες πόλεις του σήμερα υπάρχουν πάρα  πολλοί μοναχικοί άνθρωποι οι οποίοι, κατά τη διάρκεια  αυτών την ημερών, βιώνουν τη «ματαίωση», όπως λέγεται  στην ψυχανάλυση.

Είναι πολύ επώδυνο να αλλάζει ο χρόνος και να είσαι μόνος σου. Αδυναμία χαράς έχουν όσοι και βιώνουν πένθος -ειδικά πρόσφατο- διότι οι γιορτές δημιουργούν αυτό που λέμε «αναδρομικό» πένθος.

Επίσης, ο υπερκαταναλωτισμός που έχει επικρατήσει στις γιορτές φέρνει σε δύσκολη θέση αυτούς που έχουν οικονομικά προβλήματα. Δεν μπορούν να αγοράσουν καινούρια ρούχα ή να ταξιδέψουν σε χριστουγεννιάτικους προορισμούς, όπως άλλοι συνάνθρωποί μας. Δεν μπορούν να κάνουν δώρα στους αγαπημένους τους. Η αδυναμία του ατόμου να συμμετάσχει στον χριστουγεννιάτικο καταναλωτισμό προκαλεί αυτοϋποτίμηση και έντονο άγχος.

Επίσης, τα Χριστούγεννα πυροδοτούν αναμνήσεις από γιορτές της παιδικής ηλικίας, αισθήματα θαλπωρής όταν ήταν παρόντες και οι γονείς. Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν χάσει τους γονείς τους, πιθανόν να αισθανθούν μελαγχολία αυτές τις μέρες λόγω της απώλειας των δικών τους.

Όλοι αυτές τις μέρες υποστηρίζουν με σθένος ότι πρέπει να περάσουμε καλά. Ότι οφείλουμε να περάσουμε καλά. Όπως είπαμε, η ψυχαναγκαστική χαρά δημιουργεί επώδυνες προσδοκίες που τελικά δεν εκπληρώνονται. Το άγχος να περάσεις καλά φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Πολλές φορές οι οικογενειακές συγκεντρώσεις οδηγούν σε συγκρούσεις οι οποίες προϋπήρχαν ειδικά για οικονομικά και κληρονομικά ζητήματα μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Όσοι έχουν μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, αλλά και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές όπως διπολική διαταραχή ή ψυχωσικές διαταραχές δεν σημαίνει ότι επειδή ήρθαν Χριστούγεννα θα γίνουν καλά. Οι γιορτές για αυτά τα άτομα είναι περισσότερο επώδυνες από τις υπόλοιπες καθημερινές. Το σημαντικότερο όλων που πρέπει να μείνει είναι ότι δεν υπάρχει ψυχαναγκαστική χαρά.

 Tips για να περάσουμε καλά χωρίς ψυχαναγκασμούς

•  Επειδή οι γιορτές έχουν συνδυαστεί με την  υπερκατανάλωση και με το χρηματικό άγχος, δεν είναι  απαραίτητο να κάνετε ακριβά δώρα. Να θυμάστε ότι αυτός  που λαμβάνει το δώρο εκτιμά πιο πολύ την πρόθεση παρά  την αξία του.
• Δεν είναι απαραίτητο να πάτε σε όποιο πάρτι σας καλέσουν, διότι έτσι δεν θα μείνει καθόλου ελεύθερος χρόνος για εσάς. Κάντε μια επιλογή από τα καλέσματα που έχετε, ώστε να μη σας πιάσει άγχος με τον χρόνο.
• Συνειδητοποιήστε ότι έχετε μια πραγματικότητα που μπορεί να μην είναι ακριβώς τέλεια. Για παράδειγμα, ίσως υπάρχουν οικογενειακές συγκρούσεις. Αυτές δεν σημαίνει ότι θα περάσουν επειδή ήρθαν τα Χριστούγεννα.
• Πολλές φορές συμβαίνουν απρόοπτα, όπως η ποιότητα του φαγητού, οι καθυστερήσεις των μέσων μεταφοράς (αεροπλάνων, τρένων) που θα σας πάνε στους χριστουγεννιάτικους προορισμούς σας και διάφορες άλλες αναποδιές. Δεν χρειάζεται να χάνετε την ψυχραιμία σας, όλα αντιμετωπίζονται με χιούμορ και καλή διάθεση.
• Το καλύτερο είναι να περάσετε τις γιορτές με αυτούς που πραγματικά θέλετε και όχι με αυτούς που «πρέπει».

*Στάθης Μπαρτζώκας, ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, www.stathisbartzokas.com